Szynszyla mała (Chinchilla lanigera) – gatunek gryzonia z rodziny szynszylowatych.
Charakterystyka
Długość ciała 20-40 cm, ogona 7,5-20 cm, waga 370-450 g. Srebrzyste, perłowoszare futro jest miękkie i gęste, a ogon pokryty długimi, sztywnymi włosami. Oczy oraz uszy duże. Żyje w koloniach, składających się z ok. stu osobników, zamieszkujących tereny skaliste w górach północnej Chile na wysokości od ok. 3000 do 5000 m n.p.m.[3][2] Żywi się roślinnością wysokogórską. Dawniej liczna, obecnie ze względu na cenione futerko została niemal zupełnie wytrzebiona. Często jest hodowana na fermach jak i w domach. Szynszyle często skaczą dwunożnie, ale przeważnie poruszają się na wszystkich czterech kończynach. W odróżnieniu od innych gryzoni zwierzęta te żyją dość długo - nawet do 20 lat. Pomimo, że na wolności szynszyle zostały sklasyfikowane, jako narażone wyginięciem szynszyle domowe można hodować bez rejestracji i ograniczeń. Szynszyla dzika podlega całkowitej ochronie. Są to zwierzęta o zdecydowanie trybie nocnym.
Przystosowanie do życia
Gryzonie te są świetnie przystosowane do trudnych warunków atmosferycznych występujących w ich środowisku naturalnym. Zamieszkują w szczelinach skalnych, grotach, małych przedsionkach tworzących się w usypiskach kamieni. Aby przeżyć na tak suchym obszarze w okresie zmniejszonego dostępu do życiodajnej wody, wykorzystują nawet poranną rosę i jej krople nagromadzone na skałach. Ich gęste futerko ma nie tylko walory estetyczne, lecz także ochronne - przede wszystkim zabezpiecza przed zimnem albo przegrzaniem i uniemożliwia zagnieżdżenie się pcheł lub innych pasożytów. Jasne ubarwienie upodabnia do otoczenia stanowiąc naturalną osłonę przed atakami drapieżników. Dieta szynszyli, które są roślinożerne, jest ograniczona przez suchość i jałowość ich środowiska naturalnego i składa się z różnego rodzaju traw, liści, kory, bulw, dostępnych owoców, korzeni. Szynszyle mają silne, tylne nogi, dzięki którym są bardzo zwinne, ruchliwe i skoczne. Są w stanie skoczyć na wysokość 1,80m. Pomaga im to u ucieczce od drapieżników, jakimi są lisy, niektóre ptaki lub węże.
U szynszyli zaznacza się dymorfizm płciowy w rozmiarach ciała zwierząt - samice są nieznacznie większe od samców. Posiadają one dobrze rozwinięty przewód pokarmowy i uzębienie przystosowane jest do trawienia i rozdrabniania pokarmu o dużej zawartości błonnika.
Historia
Jako pierwsi walory szynszyli docenili Indianie Chincha żyjący w Chile na dużych wysokościach Andów. Od nich pochodzi nazwa gryzoni (słowo z języka hiszpańskiego o znaczeniu Mały Chincha). Plemię to wykorzystywało skórki szynszyli do wykonania okryć wierzchnich, które długo trzymały ciepło tak potrzebne na dużych, górskich wysokościach. Indianie Chincha podbici zostali przez Inków, którzy szybko poznali się na wartości futer tych zwierząt, czyniąc z nich towar luksusowy, przywilej arystokracji. Historia szynszyli i jej tragicznego losu sięga daleko wstecz, aż do szesnastego wieku, naznaczonego podbojami hiszpańskimi, obejmującymi między innymi terytorium będące we władaniu Inków. Hiszpańscy najeźdźcy zachwyceni delikatnością i pięknem owych skórek przywieźli gryzonie do Europy. Od tamtej pory nie zaznały one spokoju i zabijane dla futra uległy niemal całkowitej zagładzie. Dopiero w 1918 roku ustanowione zostało prawo zakazujące zabijania szynszyli w ich środowisku naturalnym.
W Polsce hodowla szynszyli została zapoczątkowana w 1956 r przez Władysława i Elwirę Rżewskich którzy z Kanady sprowadzili pierwszą parę szynszyli i w Grywałdzie koło Krościenka założyli pierwszą hodowlę tych zwierząt. Gdy po kilku miesiącach sprowadzili kolejnych 15 par (również z Kanady), powstała pierwsza polska ferma szynszyli. Stopniowo hodowla tych zwierząt została upowszechniona w całym kraju.
Rozród
Ciąża trwa średnio 111 dni, w jednym miocie rodzi się od 1 do 5 młodych. Rzadko zdarzają się wyjątki. Osiągają dojrzałość średnio w wieku 6 miesięcy, co nie jest regułą (Według badań amerykańskich, szynszyle osiągają dojrzałość płciową pomiędzy 7 a 10 miesiącem życia). Na wolności żyją do 10 lat, w hodowli dożywają nawet do 20. Szynszyle rodzą się już z pełnym futrem i zaczynają w dość krótkim czasie spożywać pokarmy stałe.
Odmiany
Odmiany barwne szynszyli:
- Standard – występujący w trzech odcieniach (jasny, średni i ciemny). W trakcie hodowli tych zwierząt zaczęły pojawiać się odmiany barwne, które rozpowszechniły się wśród hodowców.
- Mahoniowa dominująca (Ebony) – otrzymana stosunkowo niedawno, cechuje się ona prawie czarnym umaszczeniem całego tułowia, łącznie z bokami i brzuchem.
- Czarna aksamitna (Gunninga) – najbardziej znana i najcenniejsza z dominujących mutacji. Charakteryzuje się czarnym umaszczeniem na głowie, karku i grzbiecie, na brzuchu występuje biały pas a boki mają kolor szary standard. Futerko w dotyku jest trochę inne niż u standardów – bardziej aksamitne
- Węglowa (Charcoal) – zaobserwowana została po raz pierwszy na kilku fermach w Kalifornii, wyglądem bardzo zbliżona jest do mahoniowej jednak ich okrywa włosowa jest mniej jedwabista.
- Biała albinotyczna (Albino) – zaobserwowana w początku lat sześćdziesiątych charakteryzuje się zupełnym brakiem pigmentacji włosów, skóry i oczu. Ubarwienie włosów jest zupełnie białe, oczy czerwone.
- Biała recesywna (Stone white) – Pojawiła się w 1963 roku. Nie cieszy się jednak obecnie zainteresowaniem, ze względu na wadliwą strukturę okrywy oraz wady genetyczne np. częsty wrodzony brak oczu u homozygoty (gen ten nie jest w pełni recesywny). Heterozygoty mają wygląd zbliżony do standardów, z rubinowymi oczami.
- Mglista (Misty) – Barwa okrywy ciemnoszara, nieczysta. Odmiana ta nie ma większego znaczenia.
- Beżowa polska (pp) – pojawiła się na fermie Władysława Rżewskiego w Grywałdzie w 1968 roku. Cechuje ją jasno-beżowa barwa okrywy, biała na brzuchu. Oczy koloru czerwonej porzeczki. Niedawno została zaliczona do polskich odmian rodzimych.
- Beżowa recesywna (Sulivan Beige) – pojawiła się we wczesnych latach sześćdziesiątych
- Beżowa recesywna (Wellman Beige) – ubarwienie nieco ciemniejsze niż u dwóch powyższych, okrywa posiada lekki różowy odcień, oczy ciemnobrunatne.
- Szafirowa (Shapphire) – pojawienie się jej datuje się na połowę lat sześćdziesiątych w Indianie. Odmiana ta posiada piękne delikatne i gęste futro, z jedwabistym połyskiem i stalowoniebieskim kolorem, zaznaczonym woalem i białym brzuchem. Wadą tych zwierząt jest stosunkowo mała masa ciała – u dorosłych osobników średnio 350 g.
- Fioletowa (Violet) – pochodzi z Rodezji pojawiła się w 1967 roku. Posiada ciemnofioletowy grzbiet, szaroniebieski boki i biały brzuch.
